Nieuwsbericht Toespraak 4 mei 2018 van waarnemend burgemeester Anne Lize E.C. van der Stoel
Vandaag staan we in Landsmeer en heel Nederland letterlijk stil bij de oorlogsslachtoffers sinds 1940-1945, burgers en militairen. Hier ook bij de Engelse slachtoffers. 8 op de 10 Nederlanders hecht grote waarde aan de dodenherdenking, uw aanwezigheid onderstreept dit. Dit jaar verkoos het Nationaal Comité 4 & 5 mei het onderwerp 'Verzet' tot centraal thema. Een verbindend thema van verleden naar heden.
Terugkijkend naar '40-'45 kreeg het verzet van toen- mede door onderzoeken van het NIOD (Nederlands Instituut voor Holocaust- en Genocidestudies) inmiddels verschillende accenten en tinten:
- De mensen die van hun hart geen moordkuil maakten en hardop uitspraken waar ze stonden. Denk aan de hoogleraren Cleveringa en Telders in hun felle protest tegen het ontslag van Joodse ambtenaren aan de Leidse universiteit. Zij overleefden de oorlog niet.
- De mensen die -niet zonder risico- de handen uit de mouwen staken: Truus Wijsmuller die kindertransporten regelde naar Zwitserland en Wally van Hall, die mede het verzet op een slimme manier financierde. De film over hem is een aanrader! De talloze koeriersters, de vervalsers van id-kaarten en voedselbonnen.
- Mensen die eigen rechter speelden indien, naar hun oordeel, anderen een 'foute' rol speelden.
Het herdenken van de slachtoffers en gevallenen van toen kreeg ik met zus en broers met de paplepel ingegoten. Mijn vader liet als predikant in Boskoop vanaf de kansel geen twijfel bestaan hoe hij over de Nazi's en hun praktijken dacht. Hij wisselde met predikanten uit Friesland jongens uit, zodat deze niet in Nazi-Duitsland te werk werden gesteld. Daarnaast schoot hij Boskopers die in het verzet zaten en/of hun families te hulp. Na twee mislukte pogingen lukte het de chef van de SD, Simon, de derde keer wel pa van de preekstoel te plukken en mee te nemen. Na enige omzwervingen kwam mijn vader zonder enige vorm van proces terecht in kamp Vught.
Mijn moeder, nog maar 1,5 jaar getrouwd en met een kind van slechts 3 maanden oud, maakte flink stennis op het Binnenhof. Ikzelf heb daar 9 jaar gewerkt en dan kijk je toch weer heel anders naar dit oord van democratie als je je realiseert dat Nazi's daar resideerden. De handelwijze van mijn moeder resulteerde in het onderzoek door de Duitse rechtsgeleerde Nelis, die moest vaststellen wat er met mijn vader moest gebeuren: vrijlaten of doorsturen. Hij koos gelukkig –niet alleen voor mijn vader- voor het eerste. Pas 40 jaar na de oorlog, in 1985, kon vader "dank je wel" zeggen tegen mijn moeder. Hoe ingrijpend bleken de gebeurtenissen voor hem te zijn geweest.
4 mei bleef een speciale dag in ons gezin.
Dat vrijheid en verantwoordelijkheid, respect voor en naleving van onze liberale Grondwet, democratie, tolerantie, mensenrechten in mijn denken en handelen een grote rol spelen laat zich goed verklaren door deze familiegeschiedenis.
De Tweede Wereldoorlog blijkt terugkijkend ook een grote kentering in het denken te zijn geweest. Denk aan de Universele VN- Verklaring van de Rechten van de Mens uit 1948 en het VN- Vluchtelingenverdrag uit 1951. Deze vastgelegde uitgangspunten, strijd en 'verzet' sinds de oorlogsjaren, zoals een artikel uit het NHD van 1 mei j.l. laat zien, bracht wereldwijd positieve veranderingen met zich mee: minder doden door oorlogen, het kernwapenarsenaal daalde, kindersterfte neemt af, minder slachtoffers van klimaatrampen, we leven gezonder en langer; armoede neemt af, de doodstraf is nu in 155 van de 195 landen verboden, nu leeft 55% van de wereldbevolking in een volledige democratie tegen 15% in 1945; 122 van de 195 landen haalden homoseksualiteit uit de strafwet; minder klimaatslachtoffers dan in 1945; de wereldbevolking stijgt minder, waardoor vrouwen meer hun eigen leven kunnen inrichten.
Voorwaar, geen kleine veranderingen en verbeteringen. Tegelijkertijd, nu het economisch tij voor steeds meer mensen ten goede keert, lijken de democratische principes en verworvenheden onder druk te komen staan. Kijk naar Polen, waar de onafhankelijke rechter de laan werd uitgestuurd; zie de opmerkelijke verkiezingsuitslag in Rusland en het sjoemelen met stembiljetten, vrije media en kiesstelsel in Hongarije. Of Boko Haram dat in Afrika straffeloos meisjes hun vrijheid ontneemt en soms voor het leven verminkt.
Er zijn ook in ons land mensen die onze verworvenheden, rechten en gedeelde waarden, zoals vastgelegd in democratisch tot stand gekomen wetten, willen inperken. Zie de discussies over de komst van vluchtelingen. Landsmeer heeft laten zien dat het de vrijheid daadwerkelijk uitdraagt door vluchtelingen een warm welkom te bieden en hen op te nemen in onze samenleving. Zeg er iets van als in ons dorp mensen worden gestigmatiseerd en/of geweld worden aangedaan. Laten we blijven opkomen voor vluchtelingen en de deur niet in hun gezicht dicht smijten. Accepteer geen onverdraagzaamheid in woord en geschrift. Zorg voor uw eenzame naaste.
Geef deze bewezen waarden ook door aan nieuwe generaties, opdat ook zij niet voor zichzelf leven, maar zich gedragen weten door gedeelde waarden. Dan tonen we niet alleen respect voor hen die vielen voor de vrijheid, in WO2, in oorlogssituaties of tijdens vredesmissies. We leven hun voorbeeld na, nu en in de toekomst.