Nieuwsbericht Speech burgemeester Léon de Lange – Nationale dodenherdenking 4 mei 2022
Beste Landsmeerders, Den Ilpers en Purmerlanders,
Vandaag sta ik hier samen met u om 77 jaar na de bevrijding, de slachtoffers te herdenken van de Tweede Wereldoorlog en van oorlogssituaties en vredesoperaties waarbij Nederland betrokken is geweest na de Tweede Wereldoorlog. Het doet mij goed, dat het na twee jaar eindelijk voor ons allemaal weer mogelijk is, om fysiek samen te komen en met elkaar stil te staan bij dit belangrijke jaarlijkse moment. Nu het coronavirus meer naar de achtergrond is verdwenen, geeft dat een gevoel van terug verworven vrijheid. Maar absoluut niet te vergelijken met het gevoel van vrijheid dat onze (overgroot)grootouders, veteranen en vele anderen gevoeld moeten hebben, toen op 5 mei 1945 in hotel De Wereld in Wageningen de Duitse capitulatie in Nederland ondertekend werd.
Over twee weken ben ik een jaar uw burgemeester. Een uitzonderlijk eerste jaar waarin ik als gevolg van het coronavirus onder andere geacht werd de vrijheid van onze inwoners in te perken, voor hun eigen veiligheid en gezondheid. Het toezien op sluiting van winkels en horeca, afraden of zelfs verbieden van samenkomsten en het maar blijven hameren op fysieke afstand tot elkaar. Een taak die voor mij als mens en burgemeester indruiste tegen het gevoel van verbinding waar ik naar streef, maar nodig was voor een ieders veiligheid.
Te bedenken dat dit in schril contrast staat met het gevoel dat Burgemeester Van der Sluys tijdens de oorlog gehad moet hebben, maakte op mij diepe indruk. Van der Sluys, die sinds 1923 burgemeester was, moest in 1942 tot 1945 het veld ruimen voor een N.S.B. burgemeester. De zorg voor zijn inwoners en de betrokkenheid bij hun welzijn en veiligheid, moest hij plotsklaps gedwongen uit handen geven. Een onnatuurlijke ervaring voor een burgemeester, waar hij niets aan kon doen, maar de situatie ervoor zorgde dat er geen alternatief was.
Dit zal niet anders geweest zijn bij dienstplichtigen die in 1939 door de toenemende oorlogsdreiging werden opgeroepen. Onder hen ongeveer 175 manschappen uit Landsmeer en Watergang, die als dienstplichtige of vrijwilliger in de oorlog gingen dienen. Zij gaven hun eigen veiligheid op om te vechten voor de vrijheid. Ongetwijfeld een dubbel gevoel, maar een grootse strijd die moest worden aangegaan. Na de capitulatie waren het ook de verzetsstrijders die hun eigen veiligheid riskeerden door bij te willen dragen aan de vrijheid van anderen. Eén van die verzetsstrijders uit Landsmeer was Guus Goede, geboren in 1924, die tijdens de oorlog samenwoonde met haar ouders en zeven broers en zussen aan de Dorpsstraat. Samen met de boekhouder van de glashandel te Amsterdam waar Guus werkzaam was, bezochten zij onder andere 'beurzen' waar men in het geheim gegevens uitwisselden over mensen die onder andere bonkaarten, onderduikadressen of persoonsbewijzen nodig hadden. Ook bracht Guus gevaarlijke papieren weg en smokkelde zij, namens 'de bankier van het verzet' Walraven van Hall, duizenden guldens voor onderduikers door bezet Amsterdam. Bezigheden waarmee zij de veiligheid van zichzelf en anderen ondergeschikt moest maken, om zich daarmee in te kunnen zetten voor de veiligheid en vrijheid van de samenleving. Onmenselijke keuzes waaruit wederom blijkt dat voor veiligheid, soms andere beslissingen genomen moeten worden dan die in de lijn liggen met onze gevoelens.
Ook vandaag is dit aan de orde van de dag bij de oorlog in Oekraïne. Oekraïense families vluchten weg om zichzelf en de kinderen in veiligheid te brengen, maar maken daarbij hartverscheurende keuzes om hun geliefden, familie en vrienden achter te laten in het thuisland, omdat ze daar moeten vechten voor vrijheid en elkaars veiligheid of omdat ze er niet weg kunnen. En Nederland die zich ondanks het leveren van wapens toch op de achtergrond houdt, net als de andere NAVO partners om escalatie te voorkomen en daarmee haar lidstaten veilig probeert te houden voor een aanval van Rusland. Maar aan de andere kant moet toekijken hoe hiermee Oekraïne en haar inwoners zich in een onveilige oorlogssituatie bevinden. Wederom blijkt dat voor veiligheid soms andere beslissingen genomen moeten worden dan die in de lijn liggen met onze gevoelens.
Vanaf het oorlogsmonument hier in de Calkoenstraat en vanmiddag al vanaf het Vickers-Wellington monument aan het Dorspad vraag ik u om de vele verhalen van oorlogsslachtoffers en verzetshelden te blijven vertellen zoals ook bijvoorbeeld de Oudheidkundige Vereniging in Landsmeer doet. Maar ook om je in te beelden hoe het zou zijn als jezelf je huis, dorp en land moet ontvluchten omdat het er gevaarlijk is. Laten wij er met elkaar ervoor zorgen dat we ons bewust zijn van onze veiligheid en vrijheid én dit grote goed nooit, maar dan ook nooit voor lief nemen.